31 августа 2020 г. 12:27 408
Эки жылдан бери жүгүрүп атам. Күндө жети чакырымга чейин. Анын алдында колу-бутту чоюп, жибитем. Карантин убагында эл кирип ден-соолугун чыңамыш болгон Ботсадды толугу менен жапкансышкан. Бирок коргонундагы тешиктери эшиктеринен көп, кеңирек да. Эл ошол жерлерден кирип жүгүргөнү жүгүрүп, ит сейилдеткени, жай басканы да болду.
Карантинде бош калган элдин арасынан орус калкы жаз бою жалгыздап же үй-бүлөсү менен козукарын терди. Алар жазгы ак жаанды “грибной дождь” дешип, чын эле бул өсүмдүк быйыл мол чыгып берди окшойт, Ботсадга киргени жок дегенде жарым баштыктан терип кетип атышты.
Былтыр күздө Ботсадга, менин баамымда, 30га жакын кыргоол учуп келип кыштады. Эркектери кооз, ургачылары боз болот экен. Быйыл жазда уялашты. Эркектери уяларына жакындатпай киши менен иттерди алаксытып жай бою какылдап чыгышты. Аларды чып этме мылтык менен атып жегендер болду деп уктум, бирок кезиктирген жокмун. Дулдуйган бирин-экин эркек атайын аң уулаган иттерин бошотуп алдына салып жүргөнүн гана көрдүм. Бирок аларын кыргоолдор тез эле алдап жолго салчудай көрүндү мага. Кыргоолдордун муштумдай болгон балапандары отуз кадамдай уча качат экен. Азыр алары да чоңоюп, чоң кыргоолдорго бойлошуп калды.
Ботсаддын ачык жерлерин атайын өрттөшөт, ал жерде канча жандык жыл сайын кырылып калары белгисиз. Жазында, күн а деп жылыган алгачкы күндөрү киши баскан асфальт жолдорго жыландар чыгып күнгө кактанышты. Көп болсо бир аптача кактанышып, анан бак арасынан чыкпай калышат экен. Кишилер атайын от коюшканда ошол жыландардын бир тобу кырылып калат окшойт.
Жыланга карата ар кимдин ар кандай мамиледе болгонун байкадым. Кишинин денеси эволюциялык жол менен өнүккөн деген психологдор бир убактарда адамдын болочок денеси жыландар менен атаандашкан деген гипотеза айтып келишет. Чын эле жыланды көргөн эркектин көбү кыжырланып өлтүргүсү келип, аялзатынын көбү жыланды көргөн жерге киргенден качып калат экен. Жылан байкуш эволюциялык жарышта кишиге уттуруп жибергенин билгенсип, жүгүрүп келатсаң, тимеле жанталашып асфальттан чыга качат. Бирок узунунан жатып магдырап уктап калган бир жыланды аз жерден тебелеп ала жаздап, үстүнөн секирип өтүп кеттим. Көбүнүн жоондугу сөмөйдөй, узундугу үч карышка чейин. Бир метрден узунурак жана жыйырманчы түтүктөй жоонун бир эле жолу көрдүм. Ал дагы асфальтта жаткан жеринен бактын арасына жанталашып качып кирди.
Бир ай мурун Ботсаддын өрт коюлган аймактарына көгүчкөндөр учуп келип бир нерселерди чокуп жеп жүрүштү. Бир аптадан бери ал жерлерге кыргоолдор жайыла баштады. Былтыр күздө учуп келгенден канчасы калганы, канчасы быйыл туулгандарынан экени белгисиз. Быйылкылары бар экени бир аз кичиректери да жүргөнүнөн билинип турат. Бир убакта он чактысын гана көрүп, какылдаганын угуп атам.
Бир аптадан бери Ботсаддын коргонундагы жогоруда айтылган тешиктерди бүтөп салышты. Карантин башталганда 12-кичи район жактагы темир эшикти ширетип салышкан, анысы да жабык бойдон турат. Төмөн тарабындагы темир дарбазадагы эшик гана ачык. Ал жактан кириш үчүн бир топ ылдый жүгүрүп барыш керек. Сырт жагынан жүгүрүп барайын десең моюнуң жар бербейт. Ошондуктан кичи район тушунан эле дубалдан ашып түшүп атам.
Карантин жана пандемиядан кийинки жашоо уланууда.
